Bộ ba bất khả thi (blockchain trilemma) mô tả thách thức lớn nhất mà các nhà phát triển blockchain phải đối mặt, đó là không thể đồng thời tối ưu hóa cả ba yếu tố phi tập trung, bảo mật và khả năng mở rộng. Các mạng lưới buộc phải hy sinh một yếu tố để đánh đổi hai cái còn lại. Trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu về bộ ba bất khả thi, các triết lý thiết kế blockchain và các giải pháp tiếp cận nhằm mở rộng mạng lưới trong xu hướng mass adoption.

Mở đầu

Từ một bản whitepaper được Satoshi Nakamoto giới thiệu năm 2008 ít ai có thể ngờ được tầm ảnh hưởng sâu rộng của Bitcoin và công nghệ blockchain cho thế giới ngày nay.

Sau hơn 17 năm phát triển, chúng ta đã chứng kiến sự ra đời của hàng nghìn blockchain với đủ kiểu dáng thiết kế khác nhau, mỗi mạng lưới đều tuyên bố những đột phá về công nghệ và ứng dụng. Tuy nhiên đằng sau sự bùng nổ đó, một thực tế kỹ thuật khó khăn vẫn luôn hiện hữu, không một blockchain nào có thể đồng thời tối ưu hóa cả ba đặc tính cốt lõi là phi tập trung, bảo mật và khả năng mở rộng. Đây chính là bộ ba bất khả thi (blockchain trilemma), một khái niệm được đưa ra bởi Vitalik Buterin và đã trở thành tiêu chuẩn trong việc thiết kế các hệ thống blockchain.

Trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu về bộ ba bất khả thi, các triết lý thiết kế blockchain và các giải pháp tiếp cận nhằm mở rộng mạng lưới trong xu hướng mass adoption.

Phi tập trung (Decentralization)

Phi tập trung là đặc tính cốt lõi của blockchain, nó đề cập đến việc phân tán quyền lực quyết định và kiểm soát trong một hệ thống thay vì tập trung vào một hoặc một nhóm cá nhân.

Phi tập trung được thể hiện bởi số lượng thực thể tham gia vận hành và quyết định mạng lưới (node, validator), sự phân bổ về mặt địa lý, sự phân bổ quyền lực kinh tế và chỉ số Nakamoto (số lượng thực thể cần phải cấu kết để kiểm soát mạng lưới).

Phi tập trung đóng vai trò trong việc giúp mạng lưới chống lại sự kiểm duyệt, tăng mức độ tin cậy. Người dùng không cần đặt niềm tin vào một bên thứ ba nào cho các giao dịch của họ. Sự phi tập trung cũng giúp hệ thống tránh được các điểm lỗi cục bộ, do không có server trung tâm và dữ liệu phân tán nên các điểm lỗi dễ dàng khôi phục.

Tuy nhiên, tính phi tập trung cũng đi kèm với những thách thức về hiệu suất, vì việc đạt được đồng thuận giữa nhiều node phân tán đòi hỏi thời gian và tài nguyên đáng kể.

Bảo mật (Security)

Bảo mật đề cập đến khả năng hệ thống có thể chống lại các cuộc tấn công, duy trì tính toàn vẹn của dữ liệu và bảo vệ tài sản người dùng.

Các hệ thống blockchain sử dụng thuật toán mã hoá để bảo vệ dữ liệu. Đồng thời các cơ chế đồng thuận như proof of work hay proof of stake không chỉ giúp duy trì tính phi tập trung mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ mạng lưới.

Ngày nay các blockchain thường sử dụng phương pháp bảo mật kinh tế học để tăng thêm độ chắc chắn cho hệ thống. Những người tham gia vận hành cần thế chấp một lượng tài sản để bảo đảm rằng không có hành vi độc hại, cơ chế gas fee biến động theo lưu lượng sử dụng cũng là cách giúp ngăn chặn lạm dụng mạng lưới.

Bên cạnh phi tập trung thì bảo mật cũng là yếu tố then chốt trong mỗi hệ thống blockchain, thông thường các dự án có thể chọn hy sinh sự phi tập trung hay mở rộng nhưng không thể hy sinh đi tính bảo mật, việc chống lại các cuộc tấn công là điều bắt buộc.

Khả năng mở rộng (Scalability)

Khả năng mở rộng là khả năng của mạng lưới trong việc xử lý khối lượng lượng giao dịch ngày càng tăng mà không làm giảm hiệu suất hay tăng chi phí một cách đáng kể.

Khả năng mở rộng được thể hiện qua thông lượng (số giao dịch có thể xử lý trong một khoảng thời gian, thường được đo bằng TPS), thời gian hoàn tất giao dịch, chi phí giao dịch, khả năng cung cấp tính khả dụng dữ liệu, khả năng lưu trữ và xử lý dữ liệu.

Mở rộng là một trong những thách thức lớn nhất đối với hầu hết các blockchain thế hệ đầu như Bitcoin và Ethereum, cải thiện vấn đề này thường đòi hỏi phải đánh đổi với tính phi tập trung hoặc bảo mật.

Bộ ba bất khả thi không chỉ đơn thuần là một vấn đề kỹ thuật mà còn là một khuôn khổ triết học chi phối toàn bộ quá trình thiết kế và phát triển blockchain. Các quyết định thiết kế một blockchain đều phải đối mặt với những đánh đổi này, và những lựa chọn ưu tiên sẽ định hình nên đặc điểm, ứng dụng và cả hệ giá trị trong dài hạn của hệ thống.

* Đăng ký Binance để giao dịch: Tại đây

* Tham gia nhóm: Cộng đồng 3aW.org